ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΚΗΣ ΟΡΧΗΣΤΡΑΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΟΡΧΗΣΤΡΑΣ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΟΡΧΗΣΤΡΑΣ Oρχήστρα ονομαζόταν στην προκλασική Ελλάδα ο χώρος μπροστά στο ναό του Διονύσου που προοριζόταν για χορό. Στην κλασική ελληνική εποχή χαρακτηριζόταν με τον ίδιο όρο, ορχήστρα, ο χώρος στο θέατρο μεταξύ της σκηνής και της πλατείας (θέσεις θεατών). Σ' αυτό το χώρο έπαιρναν θέση οι χειριστές των μουσικών οργάνων. Κατά το 17ο και 18ο αιώνα, ο χώρος του θεάτρου μεταξύ της σκηνής και της πλατείας ονομαζόταν επίσης ορχήστρα, ταυτόχρονα όμως ονομαζόταν έτσι και το σύνολο των μουσικών που έπαιζαν τα όργανα (). 'Eκτοτε χαρακτηρίζεται στην ευρωπαϊκή μουσική με τη λέξη ορχήστρα το σύνολο των μουσικών και των οργάνων που αυτοί χειρίζονται και οι οποίοι κατά κανόνα καθοδηγούνται από ένα διευθυντή (μαέστρο, ) Η ορχήστρα άρχισε να αποκτάει σημασία ήδη κατά το 16ο αιώνα, με την ανάπτυξη της οργανικής μουσικής. Ως πρώτη ορχήστρα στην ιστορία με ενιαία πειθαρχία θεωρείται εκείνη του Λουλύ (, ) στο Παρίσι με 24 βιολιά (Violons de roi), 2 όμποε και 1 φαγκότο. Η ορχήστρα με τη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα, η ονομαζόμενη συμφωνική ορχήστρα, άρχισε να διαμορφώνεται στις αρχές της κλασικής εποχής, στα μέσα του 18ου αιώνα στη σχολή του Mannheim και δικαίωσε τη μορφή της σε σημαντικό βαθμό με τα έργα των Χάυντν () και Μότσαρτ (). Κύριο χαρακτηριστικό της ήταν η τετραφωνία των εγχόρδων και η διπλή κάλυψη των πνευστών. Σύγχρονη συμφωνική ορχήστρα Η συνηθέστερη συγκρότηση της κλασικής ορχήστρας ήταν: Πρώτα και δεύτερα βιολιά, βιόλες, βιολοντσέλα και κοντραμπάσα, από 2 φλάουτα, όμποε, κλαρινέτα, φαγκότα και κόρνα. Περί το τέλος του 18ου αιώνα προστίθενται ακόμα τρομπέτες και τύμπανα. Ο Μπετόβεν () χρησιμοποιεί επιπλέον κόρνα, πίκολο φλάουτο, κοντραφαγκότο, τρομπόνια και αργότερα μεγάλα τύμπανα και διάφορα άλλα κρουστά (9η συμφωνία). 'Eτσι, ενώ μία κλασική ορχήστρα απαρτιζόταν από 20-40 όργανα (, Χάυντν, , Μότσαρτ, , Μπετόβεν, ) που επαρκούσαν, αρχικά για την κάλυψη των αναγκών ψυχαγωγίας των ευγενών και ανώτερων κληρικών και παράλληλα και των φιλόμουσων της εποχής, σταδιακά, με τη δημιουργία και κατάλληλων χώρων για συναυλίες (), ενισχύθηκε η συγκρότηση των ορχηστρών, κυρίως με πολλαπλασιασμό των πνευστών οργάνων, αλλά και με την εισαγωγή νέων. O Βάγκνερ () χρησιμοποίησε το 1874 (Walkuere, ), εκτός των συνήθων οργάνων, μία μπάσα τρομπέτα, ένα κοντραμπάσο τρομπόνι, 8 κόρνα, 5 τούμπες (2 τενόρο, 2 μπάσο, 1 κοντραμπάσο) και 6 άρπες. Μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα συγκροτήθηκαν ορχήστρες ακόμα και με περισσότερα από 100 όργανα και πολλούς χορωδούς ( π.χ. Μάλερ, , ). Αυτή ήταν περίπου η εξελικτική πορεία της συμφωνικής ορχήστρας μέχρι τη δική μας εποχή. Περισσότερα ιστορικά στοιχεία δίνονται με πάτημα εδώ.

ΕΙΔΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑΣ

Εξειδικευμένες μορφές ορχήστρας είναι: Ως προς τη συγκρότησή της: Η ορχήστρα δωματίου, δηλαδή μία ορχήστρα, εγχόρδων ή πνευστών ή και συνδυασμός τους, η οποία μπορεί να πάρει θέση σε μία μικρή αίθουσα (camerata, , ), η ορχήστρα πνευστών και κρουστών που εκτελεί κυρίως ρυθμικά κομμάτια, συχνότερα δε εμβατήρια (), η ορχήστρα τζάζ με ευρεία ή περιορισμένη συγκρότηση (big band, bebop, , ) κ.ά. Ως προς τον προορισμό της: Η ορχήστρα για όπερα (, , ), η εκκλησιαστική ορχήστρα (, ), η ορχήστρα ποικίλης μουσικής (συνήθως σε ραδιοφωνικούς / τηλεοπτικούς σταθμούς, ), η ορχήστρα για χορό () κ.ά. Είναι προφανές ότι τα όρια μεταξύ των διαφόρων τύπων ορχήστρας είναι ασαφή και παρουσιάζονται πολλές επικαλύψεις.